RIPOTI MAALUMU (5)
Hii ni sehemu ya tano ya ripoti maalumu ya utafiti wa kitalaamu kuhusu hofu, majibu ya hofu, athari za mazingira, mipango ya kudhibiti athari za mazingira, faida baki za mradi wa ujenzi wa bwawa la kufua umeme la Julius Nyerere na unafuu wa gharama za umeme kwa Taifa la Tanzania baada ya mradi huo kuanza kufanya kazi.
 |
| Salehe Pamba |
SALEH PAMBA, DK. ABUBAKAR RAJABU, *ABDULKARIM SHAH* DK. MAGNUS NGOILE NA DK. THOMAS KASHILILAH
HOJA hizi zilizotolewa na WWF zimetafitiwa na hapa chini tunatoa majibu yetu ya kitaalamu ikiwa ni pamoja na mitazamo sahihi ya kisera kama majibu kwao.
HOJA YA WWF: Kupungua kwa viumbe hai vya majini na nje ya bwawa. Hoja ni kwamba spishi nyingine zinategemea kuhama hama kupita bwawa la Stiegler, na zingezuiwa na bwawa lenye kasi ndogo ya mtiririko wa maji unaobadilika badilika.
MAJIBU YETU: Bwawa linaruhusu kupitisha idadi kubwa ya samaki. Hapo awali kunaweza kuwa na ucheleweshaji wa kupita, lakini baadaye kutakuwa na kupita kwa samaki chini ya mkondo bila kukoma.
HOJA YA WWF: Jamii ya samaki iliyobadilishwa katika eneo la hifadhi ya Rufiji. Hifadhi itatoa makazi kwa spishi tofauti (na labda zisizo za asili). Jumla ya viumbehai inaweza kuongezeka na kuipita idadi ya awali na spishi za mito zinaweza kuhamishwa. RUBADA wanazungumzia tani 3,700 kwa mwaka kama mavuno ya kudumu na tani 20,000 kwa mwaka kama mavuno ya awali haswa kwa samaki jamii ya Tilapia.
MAJIBU YETU: Idara ya Uvuvi itatoa mwongozo na uwezo wa kusimamia hali wakati wa hatua za mwanzo za operesheni. Serikali ina uwezo wa kudhibiti vitendo vya uvuvi kama ilivyokuwa ikifanywa mahali pengine nchini kama vile huko Ziwa Victoria nk.
 |
| Samaki |
HOJA YA WWF: Uwekaji wa mashapo juu ya bwawa. Kiasi kikubwa cha mashapo kitatulia ndani ya mto mara tu kasi ya maporomoko ya maji ya Mto Rufiji itakapopungua na hivyo kutengeneza kero za kimazingira na athari za maji kujaa kwa kurudi yalikotoka.
MAJIBU YETU: Mto utakuwa na mashapo kidogo kwa sababu sehemu kubwa ya mto hupita kwenye misitu minene ambayo huhifadhi maji safi na mzigo mdogo wa mashapo. Lakini gharama ya kuondoa mashapo haizidi ile ya kuzalisha umeme na mafuta.
HOJA YA WWF: Ongezeko la wadudu na mimea inayovamia maji. Madini na viinilishe baki vitakavyoingia kwenye bwawa vinaweza kusababisha kuzaliwa kwa mimea kama vile Mwani inayofunika uso wa maji na kuzuia uwezekano wa uvukizi wa maji.
Pia kuna uwezekano wa uvamizi wa wadudu wanaoshambulia mimea ya majini. Mambo haya yanaweza kusababisha tatizo katika kusimamia ubora wa maji ya bwawa na shida za utendaji katika kuendesha kituo cha umeme wa maji.
MAJIBU YETU: Kiwango cha viinilishe vya majini kitapungua kwa sababu ya shughuli za kuhifadhi mazingira katika mkondo wa juu wa mto kupitia program kama vile REGROW na SAGCOT.
Pia viinilishe vingi vitanaswa na mabwawa yaliyoko sehemu ya juu ya mto pamoja na ardhi oevu ya Kilombero. Mimea inayovamia inaweza kuvamia hifadhi lakini serikali inaweza kuanzisha mimea mikubwa ili kukabiliana nayo na kwa hivyo hifadhi itatunzwa mara kwa mara.
HOJA YA WWF: Utengenezaji wa matabaka ya maji katika bwawa na uzalishaji wa hewa ya ukaa. Ikiwa utengenezaji wa matabaka ya maji katika bwawa utatoa bwawa litazalisha hewa ya ukaa na hewa ya methane kwa viwango vya juu kuliko mifumo ya ikolojia ambayo inachukua nafasi yake.
MAJIBU YETU: Athari za kujitokeza matabaka ya maji katika bwawa ni ndogo. Uzalishaji wa hewa ya ukaa utakuwa mdogo kwani vichaka katika eneo ambalo litafunikwa na maji ya bwawa vitafyekwa kabla ya kujaza maji katika bwawa.
HOJA YA WWF: Ubora wa maji. Katika mazingira maalumu ubora wa maji unaweza kuharibiwa na uchafuzi wa mito unaotokea kuanzia kandoni mwa mto kwa njia ya upepo au mmomonyoko wa mchanga, mfano uliobeba zebaki.
 |
| Mto Rufiji |
MAJIBU YETU: Hakuna vitisho dhidi ya ubora wa maji katika Ruaha / Rufiji Bonde la Mto. Mabaki ya zebaki yanaweza kutokea katika maeneo ambayo kuna madini ya dhahabu ya kawaida. Kwa hali hiyo hakuna madini ya dhahabu katika Bonde la Ruaha / Rufiji.
HOJA YA WWF: Uvukizi. Eneo kubwa la uso wa maji huongeza viwango vya uvukizi; ukubwa wa maji yaliyovukizwa itakuwa na madhara makubwa.
MAJIBU YETU: Kutakuwa na uvukizi zaidi ambao hauwezi kusababisha madhara kwa ekolojia ya eneo hilo; kwa hivyo ukubwa wa maji yaliyovukizwa haitakuwa tishio.
HOJA YA WWF: Mmomonyoko wa upepo wa mwambao. Matope makubwa na matuta ya mchanga wakati wa kiangazi yanaweza kusababisha dhoruba za vumbi.
MAJIBU YETU: Bustani zitafunika sehemu kubwa ya eneo lenye matope kwani kutakuwepo na bustani za mboga mboga pamoja na mazao ya kudumu na ya msimu.
Wazo la kufunuliwa kwa matope halitakuwa muhimu kwani eneo lenye kilimo cha umwagiliaji litakuwa pana na karibu mwaka mzima kutakuwa na kifuniko cha mimea kwenye uso wa nchi.
 |
| Zebaki |
HOJA YA WWF: Uharibifu wa makazi ya viumbe wa nchi kavu. Kwa kulinganisha, kilometa za mraba 1,200 ambazo ni makazi ya wanyamapori ni kubwa kuliko mbuga nyingi za kitaifa za Tanzania.
Bayoanwai ya ardhi na wingi wa wanyama ni kubwa, kwa sababu zifuatazo: uanwai wa miundo ya makazi hayo; upatikanaji wa chakula na maji; na uwanda mkubwa na umbali kutoka kwenye bwawa.
Selous hutoa makazi muhimu ulimwenguni kwa spishi zenye haiba na zilizo hatarini; hakuna habari juu yavitisha vinavyoweza kuzikumba spishi zilizo wenyeji katika eneo la mradi.
MAJIBU YETU: Kwa kulinganisha, siyo kweli kwamba kilometa za mraba 1,200 ni kubwa kuliko hifadhi nyingi za kitaifa za Tanzania. Kwa hiyo, mradi hautabadilisha sana sifa za Selous. Pia, mradi utaongeza maumbo mengine ya ardhi katika Selous, ambayo yatasaidia wanyama wa majini. Lakini, juhudi za sasa za kuhifadhi wanyamapori zimeonyesha matokeo mazuri na kuongezeka kwa idadi ya Tembo na spishi zingine.
 |
| Tembo |
HOJA YA WWF: Kuongezeka kwa wawindaji haramu. Ujangili unawezeshwa na uwezekano wa kufika katika hifadhi ya akiba na kuingia ndani ya hifadhi unaotokana na uwepo wa barabara za kudumu na za muda mfupi. Wawindaji haramu bado wanatumia njia zilizoundwa na watafutaji wa mafuta mnamo miaka ya 1970. Barabara kuu ya kufika katika hifadhi inatarajiwa kuwa na urefu wa kilomita 120 kuanzia Chalinze.
MAJIBU YETU: Uwepo wa miradi ya kiwango kama Bwawa la Umeme wa Stiegler itahitaji usalama wa hali ya juu, kama ilivyo kwa mali kama hiyo nchini na mahali pengine. Kwa hivyo, kuelezea kuongezeka kwa idadi ya majangili kwa sababu ya barabara iliyopendekezwa ya lami kwenda kwenye bwawa inaweza kuwa haina maana kama hali ilivyo.
Bwawa litavutia usalama mzito ndani na karibu na hifadhi ambapo kupitia mfumo huu wa usalama utaratibu wa kuingia na kutoka kwenye hifadhi utasimamiwa.
Hakika, kutakuwa na usalama wa aina yake kwa ajili ya bwawa na pori la akiba. Kwa hivyo tishio la ujangili litakabiliwa kwa kiwango kikubwa. Hii inawezekana kutokana na uzoefu wa mabwawa ya umeme nchini ambapo mipango ya usalama imekuwa ya aina yake.
Pia kuna kitengo kipya cha TAWA cha kupambana na ujangili. Kwa kumalizia, hebu tuulize: ni wapi duniani ambao majangili hutumia barabara nzuri?
HOJA YA WWF: Shinikizo la muda kwa wanyama pori na misitu kutoka kwa wafanyakazi wa ujenzi na watu wanaoweka kambi porini. Ikiwa kambi hazina uzio na kwa kuangalia wingi wa wafanyakazi katika mradi huu, basi wafanyakazi hawa na watumiaji wa kambi watatumia maliasili zilizo katika hifadhi.
 |
| Sehemu ya hifadhi ya Selous |
MAJIBU YETU: Makambi yatakuwa na uzio, yakiwa yamejengwa ndani ya hifadhi katika namna ambayo inazuia watumiaji wa makambi kuzagaa kwenye hifadhi. Kutakuwepo na matumizi ya gesi na umeme kwa wafanyakazi wanaotoa huduma za kijamii katika mradi. Serikali imeajiri walinzi wa kutosha kushika doria wakati wa ujenzi wakilenga kulinda wanyamapori.
HOJA YA WWF: Uharibifu wa mazingira unaofanyika kwa njia ya kutafua ardhi na hasa kutokana na utengenezaji wa barabara, njia za mawasiliano, kambi, maeneo ya viwanda, machimbo ya kokoto na malundo ya mchanga.
Kufungua eneo la viwanda kunaweza kusababisha uharibifu wa mazingira unaofanyika kwa njia ya kutifua ardhi kwa kiwango kikubwa ambayo inaweza kuchukua miongo kadhaa kukarabatiwa na hasa katika msitu mikavu na kwenye mazingira ya savanna.
MAJIBU YETU: Shughuli za kutifua ardhi zinazojulikana ndani ya SGR zitakuwa chini ya usimamizi wa mpango mkuu wa usimamizi wa hifadhi pamoja na hatua za kupunguza madhara zilizoainishwa katika ESMP ambayo ni sehemu ya ESIA ya mradi huo.
HOJA YA WWF: Uchafuzi wa mazingira kwa njia ya kuzalisha harufu mbaya, kelele, taka ngumu na maji machafu. Vikosi vya wajenzi, mashine, kambi zinaweza kufanya uchafuzi mwingi wa mazingira.
MAJIBU YETU: Uchambuzi wa athari na mipango ya udhibiti wake katika hatua za awali, wakati wa ujenzi, operesheni za kijenzi na kufunga mradi tayari zimezingatiwa katika ESMP ambayo ni sehemu ya ESIA ya mradi huu.
HOJA YA WWF: Kupunguza mvuto kwa watalii. Watalii wa uwindaji na wa picha ndiyo vyanzo vikuu vya mapato kwa usimamizi wa Selous na jambo muhimu kwa Tanzania, na wanaweza kuzuiwa kutembelea eneo hilo ambalo litapoteza tabia yake asilia na kuonekana kama jangwa.
Eneo la Kaskazini ambapo mradi wa Stiegler uko na ambayo ni rahisi kufikika imetengwa kwa kiasi kikubwa kwa utalii wa picha. Utalii wa picha ni tasnia ndogo ikiwa inahudumiwa na vitanda 248 tu katika kambi za kaskazini, lakini ina uwezo kukua.
Utalii karibu na eneo la bwawa unaweza kupata nafuu mara tu ujenzi utakapomalizika. Lakini utalii kando ya maziwa ya chini ya Rufiji na katika maeneo ya Pwani unaweza kupata uharibifu mkubwa kwa muda. Jambo hili ni muhimu kiuchumi.
 |
| Watalii wakiwa katikati ya wanyama |
MAJIBU YETU: Suala la kupungua kwa vivutio kwa watalii sio kweli. Wanyama wa porini wataongezeka kwa idadi kutokana na usalama kuongezeka na bwawa lenyewe litakuwa kivutio kikubwa kwa watalii. Utalii wa picha itakuwa faida ya ziada kwa watalii kutoka ndani na nje ya nchi. Uendeshaji wa bwawa utazingatia uwepo wa maziwa na mifumo thabiti wa ikolojia katika sehemu ya chini ya mto.
HOJA YA WWF: Kushuka na kupanda kwa kiwango cha ujazo wa maji yanayopita kwenye bwawa. Kwa sababu ya jukumu lake la kipekee katika mfumo wa umeme, mradi wa Stiegler utalazimika kuzalisha nishati yote ya umeme wakati wa mahitaji ya kiwango cha chini na wakati wa mahitaji ya kiwango cha juu.
Kwa hiyo, kiwango cha ujazo wa maji yanayopita kwenye bwawa kitabadilika badilika kulingana na mahitaji ya nishati katika wakati husika.
Jambo hili linaweza kusababisha kuongezeka na kushuka kwa ghafla kwa maji katika eneo lililoko sehemu ya chini ya bwawa.
MAJIBU YETU: Uendeshaji wa bwawa utazingatia matakwa ya historia kuhusu viwango vya ujazo wa maji yanayopita kwenye sehemu mbalimbali za mto Rufiji kwa mwaka.
HOJA YA WWF: Kubadilisha historia ya viwango vya ujazo wa maji yanayopita kwenye sehemu mbalimbali za mto Rufiji kwa mwaka.
Bwawa litaondoa mafuriko madogo na kupunguza mafuriko makubwa. Jambo hili litapunguza uwezo wa sehemu ya chini ya mto kusafirisha mashapo, kuchunga mkondo wa mto, kuungana na maziwa yaliyo ndani ya Selous na kwenye eneo la mafuriko ya mto na kudumisha mienendo ya asili ya delta.
Vipindi vya mtiririko wa kiwango cha chini ambayo inaweza kuwa muhimu, kwa mfano, kufukua mchanga kwa ajili ya matumizi ya wanyama kama vile mamba, pia vitaondolewa.
MAJIBU YETU: Ni ukweli kwamba makazi ya viumbehai yaliyoko Pwani huathiriwa na mabadiliko katika viwango vya maji yanayotiririka kuingia baharini ambapo mabadiliko haya hutokea katika kipindi kilichopo kati ya kujaa kwa bahari na kupwa kwa bahari.
Kwa sababi hizi, wakati wa kiangazi maji safi hupungua na wakati wa mvua maji safi huenda karibu na bahari. Tunaona mabadiliko haya kama mabadiliko ya kawaida ndani ya mifumo inajidhibiti.
Uendeshaji wa bwawa utazingatia matakwa ya historia kuhusu viwango vya ujazo wa maji yanayopita kwenye sehemu mbalimbali za Mto Rufiji kwa mwaka. Kwa hiyo mtiririko wa maji utaendelea kama kawaida.
HOJA YA WWF: Kupunguza mzigo wa mashapo na mabadiliko katika jiomofolojia.
Isipokuwa kwa mchanga mwembamba ambao unabaki umesimama mwanzoni hakuna mashapo yatakayopita kwenye bwawa na kujaza maeneo ya chini.
Sehemu ya mto iliyo chini ya korongo la Stigler itashuhudia mmomonyoko katika kingo na kitako chake na baada ya muda utabadilisha mkondo wake na kuathiri matumizi ya watu na miundombinu pamoja na makazi ya viumbe katika eneo la mafuriko na delta.
Pwani inaweza kurudi nyuma kuelekea baharini. Baada ya muda ufanisi wa kunasa na hifadhi mashapo utapungua na mashapo zaidi yatapita.
MAJIBU YETU: Mabadiliko ya ukanda wa Pwani ni ya muda mfupi. Kulingana na historia ya mabwawa yaliyopo kwenye nusu ya juu ya mto ambayo yalijengwa katika miaka ya 1970 na 1980, matukio kama haya hayajawahi kushuhudiwa.
Ikiweza kutokea, usanifu wa bwawa umetengenezwa kiasi kwamba kuna vichochoro katika sehemu ya kitako na katikati ya kitako na uso wa juu wa bwawa kwa ajili ya kutoa mashapo yanayohitajika ili kujaza maeneo yaliyo katika sehemu ya chini ya mapromoko ya Stigler. ESMP ilipendekeza kwamba miongozo ya kudhibiti tatizo la mashapo kulundikana katika bwawa ifuatwe.
HOJA YA WWF: Kupungua kwa viumbehai vya majini katika bwawa.
Mabadiliko katika ukubwa wa mashapo na ujazo wa maji yanayotiririka; ubora wa maji kwa kuzingatia kiwango cha matope, chumvi na joto; kufikika kwa nusu ya juu ya mto kwa sehemu ya mizunguko ya maisha ya viumbehai; na jiomofolojia ya mto vitabadilisha hali ya makazi ya viumbe vyote vya majini pamoja na spishi zilizo hatarini (kwa mfano, Dugong na Kasa wa baharini), spishi za uvuvi wa kujikimu na spishi zinazofaa kibiashara (kwa mfano, Kamba na Kambale).
Athari za mabadiliko ya kiwango cha matope na upelekaji wa viinilishe kwenye miamba ya matumbawe kwenye eneo la Mafia haijulikani.
MAJIBU YETU: Maisha ya majini katika sehemu iliyo chini ya bwawa yanaweza kuathiriwa na upungufu wa viumbehai. Mto Rufiji ulikuwa umesababisha upoteaji mkubwa wa maisha ya binadamu hapo zamani. Kwa hiyo, usimamizi thabiti wa mto utapunguza hatari ya maisha ya mwanadamu katika sehemu ya chini ya mto.
 |
| Delta ya Rufiji |
HOJA YA WWF: Kupungua kwa huduma za kiikolojia kwa watu ambao ni wakazi wa sehemu ya chini ya mto.
Zaidi ya watu 150,000 hukaa katika Delta ya Rufiji na eneo la mafuriko na wengine 50,000 wanakaa visiwa vya Pwani inayotazamana na delta hii.
Maisha ya wengi wa watu hawa hutegemea uvunaji wa maliasili au shughuli nyingine zinazotegemea huduma za kiikolojia (kama vile uvuvi, kilimo katika ukingo wa mto kinachotegemea mafuriko ya msimu na uvunaji wa miti ya mikoko kwa ajili ya mkaa).
Shuguhuli za kujikimu biashara ya uvuvi mdogo ni muhimu kwa ajili ya upatikanaji wa protini. Pia, viwango vya umaskini katika eneo hili ni kubwa kuliko wastani wa kitaifa.
MAJIBU YETU: Sasa inawezekana kudhibiti mafuriko kupitia uundaji wa mifereji ya umwagiliaji, mifumo ya tahadhari ya mapema na kujenga uwezo wa jamii kuhusu njia za kupunguza au kuepuka hatari.
Delta ya Rufiji inatoa eneo kubwa la ardhi inayofaa kwa umwagiliaji. Uwezo uliotajwa wa umwagiliaji unawezekana sana. Upatikanaji wa umeme wa uhakika na wa bei rahisi utasaidia njia za ziada za maisha kama vile viwanda vya usindikaji kilimo na hivyo kupunguza utegemezi wa maliasili.
