MWANDISHI MAALUMU
KATIKA bajeti ya mwaka 2025/26, Serikali imetambulisha mpango wa kuimarisha mfumo wa afya unaolenga huduma bora za afya na lishe.
Bajeti hiyo imejumuisha sera za kuongeza uwezo wa Wizara ya Afya, kuwekeza kwenye rasilimali watu na kuendeleza miradi ya afya ya mama, mtoto na lishe. Hii ni ishara kwamba serikali inaona lishe bora kama kipaumbele cha kitaifa na muhimu kwa ukuaji wa taifa.
Kwenye kiwango cha rasilimali watu, wizara inakusudia kuongeza idadi ya wahudumu wa afya hadi 28,000 ili kupunguza pengo la huduma na kuhakikisha upatikanaji wa huduma za lishe unaenea hadi vijijini. Hatua hii inasaidia kushughulikia tatizo la udumavu kwa kuhakikisha familia zinapata ushauri wa lishe na huduma za afya kwa wakati unaofaa.
Miongoni mwa mikakati ya kitaifa, utekelezaji wa National Multisectoral Nutrition Action Plan (NMNAP II 2021/22–2025/26) umepewa kipaumbele. Mpango huu unalenga kushughulikia tatizo la utapiamlo, upungufu wa virutubishi na changamoto za kupitiliza lishe (overweight), kwa kutumia ushirikiano wa sekta mbalimbali kama afya, kilimo, elimu, maji na usafi. Njia hii itahakikisha kuwa suluhisho la lishe ni la kina na la kudumu.
Mikoa ya Iringa na Njombe imechukuliwa kuwa sehemu ya kielelezo katika utekelezaji wa mikakati hii. Hapa, mpango maalum wa Stunting Reduction Acceleration Response Plan umetekelezwa, ukilenga kuongeza ushirikiano kati ya sekta za kilimo, afya, elimu na huduma za jamii ili kushughulikia sababu mbalimbali za udumavu. Hatua hii inaonyesha kuwa kuunganisha sekta na jamii kunaleta matokeo bora.
Bajeti ya mwaka huu wa fedha pia imebainisha uwekezaji mkubwa katika TEHAMA (Teknolojia ya Habari na Mawasiliano) ndani ya sekta ya afya. Mfumo huu wa kisasa unalenga kuimarisha usimamizi wa data, kurahisisha ufuatiliaji wa lishe na kuwezesha utatuzi wa haraka wa changamoto. Mfumo bora wa data ni muhimu ili kupanga mikakati sahihi ya lishe, kuangalia maendeleo ya wilaya na kutoa taarifa sahihi kwa watunga sera.
Huduma za msingi za afya pia zimepewa kipaumbele. Wizara inasisitiza huduma za afya ya mama na mtoto (RMNCAH), ikiwemo ushauri wa lishe kwa kipindi cha ujauzito na miaka ya mwanzo ya mtoto. Programu hizi zinapaswa kuwa sehemu ya bajeti za kila halmashauri ili kuhakikisha kila mtoto anapata lishe bora kutoka nyumbani na vituo vya afya.
Kwa upande wa ngazi za halmashauri, serikali inalenga kuhakikisha angalau nusu ya halmashauri zinatenga bajeti rasmi ya lishe kwa watoto chini ya miaka mitano. Hii itasaidia kuondoa pengo la upatikanaji wa lishe na kuhakikisha kuwa mapambano dhidi ya udumavu yanakuwa endelevu.
Hata hivyo, licha ya juhudi hizi nzuri na za kupongezwa, changamoto zinaendelea kuwepo. Upungufu wa fedha za ndani, utekelezaji hafifu wa bajeti na utegemezi mkubwa wa misaada ya nje unasababisha baadhi ya miradi kutotekelezwa. Ni muhimu kuhakikisha kwamba bajeti zilizopangwa zinatumika ipasavyo na zinapata usimamizi thabiti kutoka serikalini hadi ngazi ya vijiji.
Mikoa ya Iringa na Njombe pia inakabiliwa na changamoto za miundombinu na upatikanaji wa huduma za afya vijijini. Umbali mkubwa wa vituo vya afya, miundombinu duni ya usafirishaji na bajeti ndogo za halmashauri huzuia utekelezaji wa mikakati ya lishe. Hivyo basi, uwekezaji katika TEHAMA unaweza kusaidia kushughulikia changamoto hizi kwa kuwezesha mifumo ya ufuatiliaji na usimamizi wa rasilimali.
Mwisho, mafanikio ya mikakati hii yanategemea uwazi, uwajibikaji na ushirikiano wa wananchi. Jamii inapaswa kupewa nafasi ya kufuatilia bajeti za halmashauri, kuona jinsi pesa za lishe zinavyotumika na kutoa maoni ya kuboresha utekelezaji.
Kwa kufanya hivyo, uwekezaji katika TEHAMA na ushiriki wa jamii unaweza kuwa silaha muhimu katika mapambano dhidi ya utapiamlo na udumavu katika mikoa ya Iringa na Njombe.
